Heilabólga sem berst með blóðmítlum (TBE)
Hvað er TBE?
Heilabólga sem berst með blóðmítlum (TBE) er veirusmitsjúkdómur í mönnum sem leggst á miðtaugakerfið og kemur fram í mörgum löndum Evrópu og Asíu. Veiran smitast með biti sýktra mítla, sem oft finnast í skóglendi. ESB/EES tilkynnir að meðaltali yfir 3.000 tilfelli af TBE á hverju ári.
Hver eru einkenni TBE?
TBE kemur oftast fram sem tveggja fasa sjúkdómur. Einkenni á fyrsta áfanganum eru meðal annars:
- Hiti
- Þreyta
- Höfuðverkur
- Vöðvaverkur
- Ógleði
Annar áfanginn tekur til taugakerfisins með einkenni heilahimnubólgu (bólga í himnunni sem umlykur heila og mænu) og/eða heilabólgu (bólga í heila).
Hverjir eru fylgikvillar TBE?
TBE getur valdið bólgu í heila (heilabólgu) og himnunum sem umlykja heila og mænu (heilahimnubólgu). Þetta getur leitt til ýmissa taugakvilla eins og:
- Erfiðleikar með minni, einbeitingu og almenna vitræna starfsemi
- Vöðvaslappleiki, skjálfti, skert samhæfing og ósjálfráðar hreyfingar
- Dofi og náladofi.
Í sumum tilfellum geta einstaklingar sem hafa fengið TBE haldið áfram að upplifa viðvarandi einkenni og langtímaáhrif. Þessi einkenni eru meðal annars
- Langvarandi þreyta
- Viðvarandi vitsmunalegum erfiðleikum
- Skerðing á hreyfigetu
- Önnur taugafræðileg einkenni.
Hvernig smitast TBE?
TBE dreifist fyrst og fremst með biti sýktra mítla sem bera TBE-veiruna. Veiran getur borist af mismunandi tegundum mítla. Mítlar verða sýktir af TBE veirunni þegar þeir nærast á sýktum dýrum. Eftir sýkingu getur mítillinn borið veiruna til manna eftir að hann hefur fest sig við húðina. Veiran smitast mjög hratt og því ætti að fjarlægja mítla eins fljótt og auðið er með plokktöng.
Þessir mítlar finnast almennt í skógi eða grasi þar sem þeir geta komist í snertingu við fólk. Það er mikilvægt að hafa í huga að TBE smitast ekki beint frá manni til manns.
Hverjir eru í áhættu að fá TBE?
Á svæðum þar sem TBE sýkingar eru algengar, er fólk sem stundar tómstunda- eða útivistarstörf eins og skotveiðar, stangveiði, útilegur, sveppa- og berjasöfnun, skógrækt, ratleiki og búskap í hættu á að smitast af snertingu við sýkta mítla.
Vísbendingar eru um að fólk sem neytir ógerilsneyddra mjólkurafurða gæti einnig verið í hættu á að fá TBE, þar sem tilfelli hafa sést hjá fólki sem hefur neytt hrámjólkur frá geitum sem lifa á svæðum þar sem TBE veiran er til staðar.
Hvernig er hægt að koma í veg fyrir TBE?
Bólusetning er ein áhrifaríkasta leiðin til að koma í veg fyrir TBE.
Að auki er hægt að draga úr hættu á að smitast af TBE veirunni með því að forðast mítlabit á mismunandi vegu:
- Með því að nota mítlavörn
- Klæðast fötum með löngum ermum og síðbuxum
- Skoða líkamann eftir útiveru og fjarlægja mítla með plokktöng eins fljótt og auðið er.
Hvernig er TBE meðhöndlað?
Það er engin sérstök leið til að meðhöndla TBE. Læknismeðferð byggist á stuðningsmeðferð. Ef einstaklingur fær heilahimnubólgu, heilabólgu eða heila- og mænubólgu mun hann þurfa sjúkrahúsinnlögn og stuðningsmeðferð, t.d. stuðning við öndun, fá vökvainngjöf eða aðstoð við að draga úr bólgu í heila.
Athugið: Upplýsingarnar sem eru í þessum staðreyndablöðum eru ætlaðar sem almennar upplýsingar og ætti ekki að nota þær í staðinn fyrir einstaka sérfræðiþekkingu og mat heilbrigðisstarfsmanns.