Mpox (apabóla)
Hvað er Mpox (apabóla)?
Mpox er sjaldgæfur veirusjúkdómur sem veldur einkennum bráðrar veirusýkingar (hiti, höfuðverkur, vöðvaverkir) og útbrotum sem líkjast bólum eða blöðrum.
Árið 2022 var í fyrsta skipti tilkynnt um mikinn fjölda tilfella í ESB og um allan heim í löndum þar sem það var ekki algengt. Tilkynnt var um meira en 20.000 tilfelli í ESB/EES meðan faraldrinum 2022 stóð. Þessi tilvik voru ótengd ferðalögum til staða þar sem sögulega var vitað að apabóluveiran var í dreifingu.
Hver eru einkenni Mpox?
Einkenni eru meðal annars sár sem erfitt getur verið að greina frá öðrum bóluveirusýkingum og að einhverju leyti hlaupabólu.
Fólk með Mpox sýnir oft blöndu af eftirfarandi einkennum:
- Hiti
- Höfuðverkur
- Hrollur
- Örmögnun
- Bólga í eitlum
- Bakverkir og vöðvaverkir
- Bár í slímhúð og útbrot á húð.
Útbrotin geta komið fram á undan eða eftir önnur einkenni og eru yfirleitt staðsett í andliti, höndum, fótum, í kringum kynfæri eða endaþarmsop.
Húðskemmdir koma oft fyrst fram sem blettir sem þróast í vökvafylltar blöðrur, síðan skorpu og hrúður áður en húðin grær alveg.
Hver eru fylgikvillar Mpox?
Flestir sem fá Mpox batna án fylgikvilla. Nýgreind tilvik af Mpox ættu að gangast undir læknisfræðilegt mat með tilliti til alvarleika og áhættuþátta (t.d. vegna undirliggjandi sjúkdóma eða lyfja sem hafa áhrif á ónæmishæfni, ómeðhöndlaðar HIV sýkingar o.s.frv.). Þeir sem eru með alvarlegan sjúkdóm gætu þurft á sjúkrahúsvist og/eða meðferð með sýklalyfjum að halda.
Hvernig dreifist apabólu veiran?
Í Afríku, þar sem apabólu veiran dreifist meðal dýra, getur veiran breiðst út frá dýrum til manna með beinni snertingu við sýkt dýr eins og nagdýr.
Í Evrópu getur vírusinn borist frá einum einstaklingi til annars með:
- náinni snertingu við húðskemmdir hjá sýktum einstaklingi
- öndunardropum við langvarandi samskipti augliti til auglitis
- snertingu við sýkt yfirborð.
Í faraldrinum árið 2022 voru greindust flest Mpox tilfelli meðal karla sem stunda kynlíf með körlum, sem benti til þess að smit hafi átt sér stað við kynmök.
Hverjir er í áhættu að fá Mpox?
Þó að meirihluti tilvika árið 2022 hafi verið meðal karla sem stunda kynlíf með körlum, þá eiga allir sem hafa náið og beint samband (þar á meðal kynferðislegt samband) við einhvern sem er með Mpox á hættu að smitast af apabóluveirunni. Snerting við fatnað, rúmföt, handklæði, hluti og aðra fleti sem einhver með Mpox hefur snert getur einnig leitt til smits á apabóluveiru.
Þeir sem eru með veiklað ónæmiskerfi vegna undirliggjandi sjúkdóma, notkunar ákveðinna lyfja eða meðferða (svo sem krabbameinslyfjameðferð) geta verið næmari fyrir Mpox og fylgikvillum þess.
Það er mikilvægt að hafa í huga að þótt þessir hópar séu í meiri hættu, getur Mpox hugsanlega haft áhrif á alla sem komast í snertingu við sýktan einstakling.
Hvernig er hægt að koma í veg fyrir Mpox?
Hægt er að koma í veg fyrir Mpox með því að forðast nána snertingu við sýkt fólk og gæta hreinlætis eins og að þvo hendur oft með sápu og vatni.
Bólusetning gegn bólusótt, sjúkdómi af völdum skyldrar veiru, veitir nokkra vörn gegn Mpox.
Ef þig grunar að þú hafir verið útsett(ur) fyrir apabóluveirunni skaltu einangra þig frá öðrum og leita tafarlaust til læknis eða heilbrigðisstofnunar.
Athugið: Upplýsingarnar sem eru í þessum staðreyndablöðum eru ætlaðar sem almennar upplýsingar og ætti ekki að nota þær í staðinn fyrir einstaka sérfræðiþekkingu og mat heilbrigðisstarfsmanns.