Jak działają szczepionki?

Szczepionki działają poprzez stymulowanie reakcji układu odpornościowego na wirus lub bakterię. W ten sposób powstaje „pamięć” w układzie odpornościowym. Ta pamięć odpornościowa umożliwia organizmowi „zapamiętać” określonego wirusa lub bakterię, tak aby mógł on chronić się przed tym wirusem lub bakterią i zapobiegać wywoływanej przez nie chorobie.

Większość szczepionek zawiera osłabioną lub inaktywowaną (zabitą) formę wirusa lub bakterii lub niewielką część wirusa lub bakterii, które nie mogą powodować choroby. Ta część zwana jest antygenem.

Po podaniu szczepionki układ odpornościowy człowieka rozpoznaje te antygeny jako obce cząstki. W ten sposób aktywowane są komórki odpornościowe tak, by zabijały wirusa lub bakterię wywołującą chorobę i wytwarzały przeciwciała przeciwko nim.

Aktywowane są równieżkomórki odpornościowe zwane limfocytami T i limfocytami B, we krwi, w szpiku kostnym i całym organizmie.

Jeśli w przyszłości dana osoba zetknie się z prawdziwymi, mogącymi zakażać wirusami lub bakteriami, układ odpornościowy będzie je „pamiętać”.

Wówczas będzie mógł wytworzyć odpowiednie przeciwciała i szybko uaktywni właściwe komórki odpornościowe do zabicia wirusa lub bakterii, chroniąc w ten sposób tę osobę przed chorobą. Zapewnia to ochronę przed chorobą.

Różne szczepionki zapewniają różne poziomy ochrony. Czas trwania ochrony zależy również od choroby, przed którą chroni. Niektóre szczepionki mogą chronić przed chorobą jedynie przez krótki okres i mogą wymagać dawek przypominających; w przypadku innych chorób odporność może trwać całe życie.

Szczepienia chronią nie tylko osoby, które otrzymały szczepionkę. Zmniejszając ryzyko narażenia na zakażenie, pośrednio chronią również osoby niezaszczepione w danej społeczności, takie jak dzieci, które są zbyt młode, aby zostały zaszczepione lub osoby z osłabionym układem odpornościowym.

Ta odporność wspólnotowa (zwana również odpornością populacyjną) wymaga, aby wystarczająca liczba osób na danym obszarze została/była zaszczepiona.

Natomiast osoby, które uodporniają się na daną chorobę, mogą:

  • narażać inne osoby na chorobę
  • narażać się na poważne powikłania związane z chorobą.
How vaccines work
1. Antygen 2. Przeciwciała 3. Odpowiedź układu odpornościowego

Szczepionki białkowe

Szczepionki oparte na białkach zawierają małe fragmenty białka wirusa lub bakterii, które układ odpornościowy rozpoznaje jako obce.

Wśród nich znajdują się ugruntowane szczepionki przeciwko takim chorobom, jak: grypa, tężec i krztusiec.

Szczepionki te często zawierają białka z powierzchni wirusa. W przypadku wirusa białka te umożliwiają przyłączenie się do komórki ludzkiej i zakażenie jej, natomiast w szczepionce białka wytworzone w laboratorium jedynie pobudzają układ odpornościowy i nie powodują zakażenia ani choroby.

Szczepionki białkowe często zawierają substancje zwane adiuwantami. Wzmacniają one reakcję układu odpornościowego na szczepionkę i zwiększają ochronę.

Szczepionki białkowe stosuje się od wielu lat.

Niedawno Unia Europejska (UE) zatwierdziła nowe szczepionki białkowe, w tym szczepionkę chroniącą przed COVID-19.

Szczepionki mRNA i szczepionki oparte na wektorze wirusowym

Zamiast białka szczepionki mRNA i szczepionki oparte na wektorze wirusowym zawierają instrukcje dla komórek ludzkich jak wytwarzać białko antygenowe. Instrukcje te mają jedną z dwóch postaci:

  • cząsteczkę zwaną informacyjnym kwasem rybonukleinowym lub mRNA;
  • informacje genetyczne w nieszkodliwym wektorze lub wirusie-nosicielu zmodyfikowane w taki sposób, by nie wywoływały choroby.

Po przyjęciu szczepionki mRNA lub szczepionki opartej na wektorze wirusowym niektóre komórki organizmu odczytują te instrukcje. Komórki te następnie przez krótki wytwarzają czas białko antygenowe, zanim rozłożą mRNA lub nieszkodliwego wirusa.

Układ odpornościowy rozpoznaje białko antygenowe wytwarzane przez komórki własne organizmu jako obce, aktywując komórki immunologiczne i wytwarzając przeciwciała.

Naukowcy od dziesięcioleci pracują nad stworzeniem szczepionek mRNA i szczepionek opartych na wektorze wirusowym i poczynili znaczne postępy w drugiej dekadzie XXI w.

W wyniku zintensyfikowanych działań na początku pandemii COVID-19 w 2020 r. pierwsze cztery szczepionki przeciwko COVID-19 dopuszczone do obrotu w UE to szczepionki mRNA lub szczepionki oparte na wektorze wirusowym.

Więcej informacji o tych szczepionkach i o tym, jak UE je zatwierdziła, jest dostępne: Szczepionki przeciwko COVID-19.

Szczepionki przeciwko COVID-19

Dowiedz się więcej na temat działania szczepionek przeciw COVID-19, ich opracowywania i zatwierdzania oraz monitorowania ich bezpieczeństwa.

Składniki szczepionki

Szczepionki zawierają składniki mające na celu wzmacnianie reakcji immunologicznej i utrzymanie stabilności składników szczepionki.

Page last updated 6 kwi 2022