Vörtuveira (HPV)

Staðreyndablað

Hvað er HPV?

Vörtuveira (HPV) er veirusýking sem er aðallega kynsjúkdómur sem smitast með beinni snertingu við sýktan einstakling. Hann er algengasti kynsjúkdómurinn í heimi.

Það eru til meiri en 100 tegundir HPV vírusa. Um það bil 40 þeirra geta smitað kynfærin. Að minnsta kosti 14 HPV tegundir sem flokkaðar eru sem „mikil smitáhætta“, geta valdið krabbameini, svo sem leghálskrabbameini hjá konum. Krabbamein í leghálsi (krabbamein í hálsi legsins) er algengasta krabbameinið á eftir brjóstakrabbameini sem leggst á konur á aldrinum 15–44 ára í Evrópu (1). „Miklar smitáhættu“ HPV-tegundir geta einnig valdið krabbameini í endaþarmi og kynfærum og sumum krabbameinum í höfði og hálsi, bæði hjá körlum og konum. HPV-tegundir með „litla smitáhættu“ geta valdið kynfæra- og endaþarmsvörtum.

Þetta efni er á þessum tíma aðeins til á ensku. Við biðjumst velvirðingar á óþægindunum.
symptoms smaller illustration

Hver eru einkenni HPV?

Í flestum tilvikum hverfur HPV sýking upp á eigin spýtur án þess að valda augljósum einkennum eða vandamálum. Hins vegar getur HPV sýkingin varað áfram og nokkrum árum sinna valdið þeim fylgikvillum sem talin eru upp hér að neðan.

Hver eru fylgikvillar HPV?

Ef HPV hverfur ekki getur það valdið:

  • leghálskrabbamein eða aðrar tegundir krabbameina (t.d. í kvenskapahöftum, leggöngum, endaþarmi, reðri og sum krabbamein í höfði og hálsi)
  • kynfæra- og endaþarmsvörtur

 

couple illustration

Hvernig smitast HPV?

HPV smitast með beinni snertingu, aðallega kynferðislegri, við einhvern sem er með vírusinn.

Hverjir er í áhættu að fá HPV?

Allir sem eru kynferðislega virkir eiga í hættu á að smitast af HPV.

process of vaccination illustration

Hvernig er hægt að koma í veg fyrir HPV?

Bólusetning stúlkna og drengja gegn HPV getur komið í veg fyrir HPV sýkingar og þar af leiðandi sjúkdóma sem tengjast HPV hjá báðum kynjum, þar með talið kynfæra- og endaþarmsvörtum, leghálskrabbameini og öðrum krabbameinum af völdum HPV. Venjubundin HPV bólusetning fer venjulega fram á aldrinum 9 til 14 ára, í samræmi við innlenda bólusetningaráætlun.

Notkun smokka er ekki 100% árangursrík til að koma í veg fyrir smit af vírusnum. Þetta er vegna þess að HPV getur einnig stundum smitað nærliggjandi húð sem er ekki varin með smokknum.

Hvernig er HPV meðhöndlað?

Það er engin meðferð til við vírusnum sjálfum, en meðhöndla má heilsufarsvandamálin af völdum HPV á mismunandi vegu. Kynfæravörtur er hægt að meðhöndla með lyfjum eða með skurðaðgerð. Hafa skal samráð við heilbrigðisstarfsfólk til að fá ráð um einstök meðferðarúrræði.

Hægt er að bera kennsl á leghálskrabbamein og vef í leghálsi sem er lýst sem „forstigskrabbamein“ snemma með skimun og meðhöndla það. Þetta er í boði fyrir konur í samræmi við innlend tilmæli. Önnur krabbamein sem tengjast HPV eru einnig meiri meðhöndlanleg þegar þau eru greind og meðhöndluð snemma, en það er engin sérstök skimunaráætlun fyrir þau.

--------------------------------------------------------------------

Heimildir:

(1) GLOBOCAN - International Agency for Research on Cancer – IARC: https://gco.iarc.fr/today/home

Athugið: Upplýsingarnar sem eru í þessum staðreyndablöðum eru ætlaðar fyrir almennar upplýsingar og ætti ekki að nota í staðinn fyrir einstaka sérfræðiþekkingu og mat heilbrigðisstarfsmanns.

Fleiri staðreyndablöð

Inflúensa

Helstu staðreyndir um inflúensu, einkenni, fylgikvilla, áhættuþætti, hvernig sjúkdómurinn dreifist, forvarnir og meðferð.

Kíghósti

Helstu staðreyndir um kíghósta, einkenni, fylgikvilla, áhættuþætti, hvernig sjúkdómurinn dreifist, forvarnir og meðferð.

Lifrarbólga A

Helstu staðreyndir um lifrarbólgu A, einkenni, fylgikvilla, áhættuþætti, hvernig sjúkdómurinn dreifist, forvarnir og meðferð.

Page last updated 13 mar 2020